Zdarza Ci się podejmować decyzje zbyt pochopnie czy też pod wpływem emocji? Także te znaczące decyzje,  dotyczące rozporządzenia swoim majątkiem? Może nawet  decyzje w przedmiocie darowizny nieruchomości? A po dokonaniu takiej czynności okazuje się, iż jest inaczej niż miało być. W takiej sytuacji  pewnie zastanawiasz się  czy można odwołać darowiznę, ewentualnie:  jak odwołać darowiznę?

Wiem, gdyż słyszałam to już wiele razy.

Miało być inaczej. Ale wyszło nie tak, jak chciałeś. Miałeś podstawy, aby przypuszczać, że będzie inaczej.

Nie skonsultowałeś tej decyzji z prawnikiem? Nie wszystko zostało zapisane w akcie notarialnym, tak jak myślałeś, że będzie?

A teraz zastanawiasz się i szukasz odpowiedzi na pytanie jak odwołać darowiznę?

Darowizna jest umową

– potrzebne są tu (tak jak w ogóle przy umowach) zgodne oświadczenia dwóch stron.

Całą procedurę trzeba będzie zacząć od wysłania odpowiedniego pisma do obdarowanego z oświadczeniem

Niestety, w zdecydowanej większości przypadków takie działanie nie kończy się sukcesem.

Nieruchomość dalej jest własnością obdarowanego.

Teraz więc pora na dalsze działania, niestety bardziej kosztowne i zazwyczaj długotrwałe. Tak właśnie – mowa tu o wnoszeniu sprawy do sądu.

Aby nieruchomość do Ciebie wróciła, nie wystarczy, że wyślesz pismo z oświadczeniem, że odwołujesz  darowiznę.

To zdecydowanie za mało.

Aby znowu stać się właścicielem tego, co podarowałeś niestety trzeba będzie wnieść sprawę do sądu.

Zgodnie z orzecznictwem:

Oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości z powodu rażącej niewdzięczności nie powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, przy czym skutek rzeczowy w postaci powrotnego przejścia prawa własności na darczyńcę następuje na podstawie dwustronnej czynności prawnej obdarowanego jako zobowiązanego i darczyńcy jako uprawnionego.

Sposób sformułowania takiego pozwu jest dość złożony, w pozwie nie możesz wnosić o “odwołanie darowizny”- dlatego dobrze jest skonsultować pozew z prawnikiem, zwłaszcza jeśli nie zdecydujesz się zlecić całej sprawy do prowadzenia.

Mówimy w tym artykule o darowiźnie nieruchomości, gdyż zazwyczaj to składnik majątkowy o znaczącej wartości

Konsekwencje nieprzemyślanej darowizny nieruchomości są też zazwyczaj najbardziej dotkliwe dla tego, kto się na takie działanie zdecydował.

Jak odwołać darowiznę?

Niestety, nie jest tak, iż żądanie “odwołania darowizny” w pozwie zawsze będzie uzasadnione.

Zobacz jaka jest przesłanka ustawowa, aby sąd mógł uwzględnić twój pozew.

Zgodnie z treścią przepisu:

Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Widzisz – przepis posługuje się dość ogólnym pojęciem “rażąca niewdzięczność”. Tylko tyle. Żaden przepis nie precyzuje o co dokładnie może chodzić.  Co więcej żaden przepis nie podaje nawet przykładów takiej “rażącej niewdzięczności”.

Ponadto:

Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Pamiętaj tez, że zgodnie z treścią przepisu:

Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

Co stanowi orzecznictwo?

Jak to zwykle bywa – o czym już przed chwila wspomniałam :

Żaden przepis nie precyzuje, co dokładnie oznacza “rażąca niewdzięczność”

Odpowiedzi trzeba więc szukać w orzecznictwie.

A w tej akurat kwestii orzecznictwo jest bogate.

Pamiętaj tylko, iż orzeczenia zapadają w realiach konkretnej sprawy, a każda sprawa jest inna.

Właśnie w przypadku takich spraw, jak ta najlepiej wydać, jak prawdziwe jest powiedzenie że każda sprawa jest inna.

A to właśnie przykładowe orzeczenia Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych:

 (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014 r., sygn. akt I CSK 556/13)

Tak też orzekały sądy Apelacyjne:

Nie każde niedopełnienie obowiązku wdzięczności przez obdarowanego opatrzone jest przewidzianą w art. 898 k.c. sankcją w postaci uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny. Odwołanie to jest wyjątkiem od obowiązującej zasady trwałości i dotrzymywania umów. Uprawnienie darczyńcy do tego aby na powrót uzyskał przedmiot czynności, której dokonał z obdarowanym należy taktować ze względu na konieczność zapewnienia pewności obrotu prawnego jako wyjątkowe. Sięganie po ten instrument prawny może mieć miejsce w zupełnie szczególnych sytuacjach, nad wyraz nagannego zachowania obdarowanego, sprzeniewierzającego się, w jaskrawy sposób, zasadzie wdzięczności, obowiązującej go wobec darczyńcy.

Nie każdy czyn karalny, a nawet ukarany, musi mieć znamiona rażącej niewdzięczności. Z istoty bowiem tego pojęcia, wynika konieczność świadomego i celowego działania, aby skrzywdzić darczyńcę, a także świadomość, że popełnia się niewdzięczność.

Ustalenie niewdzięczności po stronie obdarowanego wymaga analizy motywów określonych zachowań wobec darczyńcy, m.in. ustalenia, czy nie były one powodowane lub wręcz prowokowane przez darczyńcę. Zachowaniu obdarowanego względem darczyńcy nie można przypisać cech rażącej niewdzięczności, jeśli źródłem konfliktów i awantur między stronami były nie tylko naganne zachowania obdarowanego i jego najbliższej rodziny, ale również działanie darczyńcy.

(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2018 sygn. akt V ACa 1421/17)

Przyjmuje się, że jako rażąco niewdzięczne zachowanie kwalifikuje się tylko takie zachowanie obdarowanego, które polega na działaniu lub zaniechaniu (nieczynieniu) skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które – oceniając rzecz rozsądnie – musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Rażącą niewdzięczność musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy, czy szkody majątkowej.

(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 lipca 2018, sygn. akt I ACa 1244/17)

(wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 maja 2018 r., sygn. akt I ACa 29/18)

Odwołanie darowizny w stosunku do jednego z małżonków

A co jeśli darowizna była dokonana na rzecz obojga małżonków, a przesłanki odwołania darowizny zachodzą tylko wobec jednego z nich?

“W razie odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków rzecz darowana staje się przedmiotem współwłasności obojga małżonków w częściach równych, a darczyńca może żądać przeniesienia na niego udziału należącego do małżonka, w stosunku do którego darowiznę odwołał, gdyby zaś nie było to możliwe – zwrotu wartości tego udziału (art. 405 k.c.).”

Uzasadnienie jest bardzo długie i złożone, ale na pewno warte uwagi – tak więc wrócę do tematu ponownie w innym wpisie.

I jeszcze:

Niestety – jak w przypadku każdej sprawy cywilnej trzeba liczyć się z opłatami, a te nie są niskie.

Jak w większości spraw cywilnych wysokość opłaty zależy od wartości przedmiotu sprawy.

Mogę tylko napisać: zanim zdecydujesz się na poważną czynność prawną, związaną z rozporządzeniem istotnym składnikiem twojego majątku: zastanów się i skonsultuj z kimś taką decyzję.

Niestety często sytuacja faktyczna znacząco zmienia się po dokonaniu czynności.

Tłumaczenie w sądzie, iż myślałeś że będzie inaczej, nie tego się spodziewałeś  i nie tak to miało wyglądać, to zdecydowanie za mało, aby wygrać sprawę o “odwołanie darowizny”.

Wiem z doświadczenia, że to bardzo trudne sprawy.

Aby myśleć o wygranej, dowody muszą być naprawdę konkretne.

A oprócz dowodów:

dobrze sformułowany pozew.

Przypomnę tylko  to, o czym wspomniałam powyżej:

nie jest poprawnym wnoszenie w pozwie że chcesz “odwołania darowizny”.

Temat formułowania takich pozwów, oraz tego co w sytuacji gdy pozwany zdąży sprzedać otrzymaną nieruchomość chciałam poruszyć w innym wpisie.

Ten i tak już jest dłuższy, niż na początku planowałam.

A jak będzie ten kolejny wpis: napiszę też co zrobić z wyrokiem, gdyby udało Ci się taką sprawę wygrać.