Aby mogła być spółka, muszą być wspólnicy. To raczej dość oczywiste stwierdzenie.
Oczywistym jest też i to, iż aby taka spółka mogła dobrze funkcjonować, wspólnicy powinni mieć podobny pogląd na najważniejsze sprawy spółki, współdziałać ze sobą i nie podejmować działań, które byłyby sprzeczne z interesem samej spółki i pozostałych wspólników.
To raczej oczywiste. Tylko… co jeśli tak nie jest i np. jeden ze wspólników zaczyna podejmować działania szkodzące spółce? Albo z powodu długotrwałego wyjazdu w ogóle nie interesuje się sprawami spółki? Albo też np. wprost podejmuje działania konkurencyjne? Takich sytuacji może być naprawdę wiele.
Czy pozostali wspólnicy są w takiej sytuacji bezbronni i nic nie mogą zrobić?
Na szczęście nie.
Wyłączenie wspólnika ze spółki. Co stanowi przepis?
Kodeks spółek handlowych przewidział takie sytuacje – i dlatego właśnie jest w kodeksie artykuł 266.
1. Z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.
2. Umowa spółki może przyznać prawo wystąpienia z powództwem, o którym mowa w § 1, także mniejszej liczbie wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku powinni być pozwani wszyscy pozostali wspólnicy.
3. Udziały wspólnika wyłączonego muszą być przejęte przez wspólników lub osoby trzecie. Cenę przejęcia ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu.
Z orzecznictwa:
Wyłączenie wspólnika w rozumieniu art. 266 § 1 k.s.h. jest szczególną, uregulowaną w prawie instytucją sądowego wyłączenia ze spółki z o.o. wspólnika z ważnych, leżących po stronie wspólnika przyczyn, które uniemożliwiają pozostałym wspólnikom kontynuację spółki z danym wspólnikiem. Należy także zaznaczyć, że udziały wyłączonego wspólnika muszą zostać przejęte przez wspólników lub osoby trzecie – nie jest w szczególności możliwe ich umorzenie w jakimkolwiek trybie. Udziały te w żadnym razie nie mogą zostać przejęte przez spółkę (argumentum ex art. 201 § 1 k.s.h.).
Instytucja z art. 266 k.s.h. ma na celu umożliwienie sprawnego funkcjonowania spółki, w której wewnętrzne animozje wspólników paraliżują działalność spółki i przez to zagrażają jej dalszej egzystencji.
Ważne powody
Sąd może więc orzec wyłączenie wspólnika ze spółki z ważnych powodów. Tak wynika wprost z treści przepisu. Tylko… co to dokładnie są „te ważne powody”? Na to pytanie nie ma odpowiedzi w treści przepisu. Szukać więc trzeba przede wszystkim w orzecznictwie. Sąd Najwyższy i Sądy Apelacyjne zajmowały się tą kwestią wiele razy. Orzecznictwo jest tu całkiem bogate.
Dalsze orzecznictwo dotyczące tematu
Tytułem przykładu można wskazać następujące orzeczenia:
Ważną przyczyną wyłączenia wspólnika jest działanie na szkodę spółki, niewykonywanie przez wspólnika uchwał, nadużywanie prawa indywidualnej kontroli, naruszenie zasad lojalności wobec spółki, prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec spółki. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24.04.2013 r., sygn. akt I ACa 704/12)
- Ważną przyczyną, o której mowa w art. 266 § 1 k.s.h., jest taka okoliczność, która pozwala na konkluzję, że działalność spółki w dotychczasowym składzie personalnym będzie wysoce utrudniona czy wręcz niemożliwa. Nie uzasadniają więc żądania wyłączenia przyczyny błahe, nieistotne, wynikające z drobnych sprzeczek czy niechęci między udziałowcami, a nawet poważniejsze różnice zdań co do funkcjonowania spółki niedezorganizujące jednak jej działalności. Generalną zatem przyczyną uzasadniającą wyłączenie wspólników jest obiektywnie istniejąca niemożność dalszej z nim współpracy. Podkreśla się przy tym, że sąd powinien jednak badać, czy powództwo o wyłączenie wspólnika oraz przytoczone na jego poparcie „ważne przyczyny” nie są aby pretekstem do pozbycia się niewygodnej osoby ze spółki. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17.12. 20115 r., sygn. akt V ACa 455/15)
W przepisie jest mowa o ważnych przyczynach. Nie ma natomiast mowy o tym, iż te przepisy miałyby być zawinione przez tego wspólnika. Co oznacza, iż zawinione być wcale nie muszą. O tym, czy te „ważne powody” zaistniały, czy nie, orzeka w każdym przypadku sąd.
A jak wygląda taka sprawa w sądzie?
Sąd orzeka o wyłączeniu wspólnika ze spółki w postępowaniu procesowym, a właściwość rzeczowa sądu zależy od wartości przedmiotu sporu.
Jak w każdym postępowaniu : przed sądem liczą się dowody.
najlepiej zawnioskować te dowody już w pozwie – o ile nie chcesz narazić się na oddalenie tych dowodów przez sąd.
od wyroku sądu I instancji możesz wnieść apelację.
Dalsza kwestia – bardzo istotna – to rozliczenia z występującym ze spółki wspólnikiem.
Zgodnie z treścią przepisu:
Podstawa prawna
Art. 267 § 1. Sąd, orzekając o wyłączeniu, wyznacza termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi ma być zapłacona cena przejęcia wraz z odsetkami, licząc od dnia doręczenia pozwu. Jeżeli w ciągu tego czasu kwota nie została zapłacona albo złożona do depozytu sądowego, orzeczenie o wyłączeniu staje się bezskuteczne.
– cenę przejęcia ustala sąd
– sąd ustala tę cenę na podstawie rzeczywistej wartości w dacie doręczenia pozwu
– przejęcie udziałów musi być całkowite
– chodzi tu o wartość rzeczywistą, odpowiadającą wartości udziału
– sąd określa też termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi ma być zapłacona cena przejęcia – wraz z odsetkami
Aby wyłączenie wspólnika ze spółki było skuteczne muszą mieć miejsce następujące zdarzenia:
- uprawomocnienie się orzeczenia sądu w sprawie o wyłączenie wspólnika
- określenie przez sąd ceny przejęcia oraz terminu zapłaty
- faktyczna zapłata ceny przejęcia wraz z odsetkami.
Tak – sam tylko fakt uprawomocnienia się orzeczenia to jeszcze za mało.
Zawieszenie wspólnika
I tak, sprawy w sądach zazwyczaj trwają długo. Zapytasz więc może jak ma wyglądać działalność takiej spółki, gdy sprawa jest już na etapie sądowym, a relacje między wspólnikami są wyjątkowo złe? W sprawie o wykluczenie wspólnika ze spółki z o.o. jest możliwość, aby wnosić o zabezpieczenie poprzez właśnie zawieszenie wspólnika – na czas trwania procesu.
Dlatego też jest w kodeksie spółek handlowych art. 268.
Art. 268. W celu zabezpieczenia powództwa sąd może, z ważnych powodów, zawiesić wspólnika w wykonywaniu jego praw udziałowych w spółce.
Wniosek taki (o zabezpieczenie powództwa) można zawrzeć już w pozwie.
Warto o takiej możliwości pamiętać, formułując pozew do sądu.
Brzmi skomplikowanie? Cóż nie są to proste sprawy. Ale czasami nie ma innego wyjścia i wniesienie sprawy o wyłączenie wspólnika ze spółki do sądu pozostanie jedynym wyjściem.
Sprawy o wyłączenie wspólnika ze spółki do prostych nie należą. Pamiętaj – bardzo ważne w sprawach sądowych jest postępowanie dowodowe. I jeszcze coś: każda sytuacja jest inna – zawsze warto skonsultować się z prawnikiem.
Najlepiej zrobić to przed wniesieniem pozwu do sądu – choćby właśnie dlatego, iz prawnik będzie pamiętać o zamieszczeniu w pozwie wniosku o zabezpieczenie postępowania.
